Dyrektywa Omnibus, czyli o zmianach istotnych dla branży e-commerce słów kilka

Najdonioślejszą z punktu widzenia zmian w funkcjonowaniu przedsiębiorców cyfrowych staje się dyrektywa Omnibus, która w istotny sposób rewiduje zasady odnoszące się chociażby do sposobu informowania konsumentów o cenach produktów. Dotychczas bowiem obowiązki przedsiębiorców w tym zakresie sprowadzały się zasadniczo do podawania ceny produktu oraz ceny za określoną jednostkę miary danego produktu. Dyrektywa, mając przede wszystkim na uwadze liczne nadużycia przedsiębiorców w kontekście informowania o obniżkach i rabatach, wprowadza szereg usprawnień mających na celu wyeliminowanie „patologii rabatowej”, z którą konsumenci mierzą się głównie w okresie obniżek sezonowych, takich jak Black Friday.

Z uwagi na specyfikę funkcjonowania dyrektyw w porządkach prawnych poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej państwa te (w tym również Polska) były zobowiązane do implementacji (wdrożenia) wspomnianych przepisów odpowiednio:

• Do dnia 1 lipca 2021 roku  w odniesieniu do dyrektywy towarowej oraz dyrektywy cyfrowej; oraz
• Do dnia 28 listopada 2021 roku  w odniesieniu do dyrektywy Omnibus.

W Polsce implementacja przepisów dyrektyw została, niestety, dokonana z pewnym opóźnieniem (co nie było przypadkiem odosobnionym w kontekście innych państw członkowskich). Niemniej, mając na uwadze aktualne orzecznictwo TSUE⁴, konsumenci pomimo braku wdrożenia przepisów do polskiego porządku prawnego mogli oczekiwać ich respektowania w indywidualnych sprawach (przede wszystkim w kontekście ewentualnego sporu sądowego z przedsiębiorcą)⁵.

Ostatecznie przepisy dyrektyw zostały zaimplementowane do polskiego porządku prawnego w ramach nowelizacji czterech kluczowych ustaw:

• Ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta;
• Ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów;
• Ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym;
• Ustawy z dnia 9 maja 2014 roku o informowaniu o cenach towarów i usług.

Ustawy implementujące dyrektywę Omnibus wprowadziły do polskiego porządku prawnego szereg istotnych zmian, obejmujących obowiązki informacyjne, których bezwzględne wykonywanie wymagane jest od przedsiębiorców oferujących towary, treści i usługi cyfrowe konsumentom.

Wśród najważniejszych nowości legislacyjnych znalazły się: obowiązek przejrzystego informowania o zasadach plasowania ofert w wynikach wyszukiwania; obowiązek podania konsumentowi danych kontaktowych (w tym numeru telefonu); a także obowiązki informacyjne dotyczące cen towarów i usług oraz opinii konsumenckich, które z uwagi na to, że mogą rodzić wątpliwości natury praktycznej, omówione zostaną w niniejszym opracowaniu.

Wymóg transparentnego informowania o obniżkach cen

Obecnie każdy przedsiębiorca, który ogłasza promocję lub wyprzedaż, musi obok aktualnej ceny towaru podać również najniższą cenę z 30 dni poprzedzających obniżkę. Informacje powinny być przedstawione w sposób jednoznaczny, niebudzący wątpliwości oraz umożliwiający porównanie cen – czemu służyć ma m.in. umieszczanie tej informacji w bezpośrednim sąsiedztwie aktualnej ceny. W przypadku produktów szybko psujących się, z krótką datą przydatności do spożycia – sprzedawca ma uwidaczniać aktualną cenę oraz tę sprzed pierwszego zastosowania obniżki. W przypadku zaś produktów będących w ofercie przedsiębiorcy krócej niż 30 dni przedsiębiorca jest zobowiązany podawać najniższą cenę od rozpoczęcia sprzedaży do wprowadzenia obniżki. Powyższe obowiązki nie dotyczą sytuacji, w której przedsiębiorca obniża cenę regularną, bez ogłaszania promocji lub wyprzedaży.

Kontrole UOKiK przeprowadzone na początku roku wykazały, że obowiązek rzetelnego informowania o cenach okazał się dla przedsiębiorców nie do końca jasny, czego dowiodły zaobserwowane w ramach kontroli branży e-commerce nieprawidłowości⁶.

Zgodnie z komunikatem prasowym Prezesa UOKiK, nieprawidłowości te dotyczyły głównie modyfikacji sformułowania „najniższa cena towaru w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki”. Przedsiębiorcy przykładowo posługiwali się sformułowaniami: „cena z 30 dni przed promocją”, „cena referencyjna”, „poprzednia/ostatnia najniższa cena”, co uznane zostało przez organ za wątpliwą praktykę. Co więcej, Prezes Urzędu wskazał, że prezentowanie wspomnianego komunikatu dopiero po rozwinięciu odsyłacza, czy też w sposób mało czytelny, umykający konsumentowi, nie pozostaje w zgodzie z nowymi regulacjami. Zastrzeżenia organu wzbudziły również takie praktyki, jak:

• podawanie aktualnej ceny sprzedaży i ceny przekreślonej bez zamieszczenia informacji, czym jest cena przekreślona;
• posługiwanie się innymi wartościami referencyjnymi z pominięciem najniższej ceny z 30 dni przed obniżką;
• obliczanie wielkości obniżki (np. 10%, 70 zł) w odniesieniu do ostatniej lub standardowej ceny towaru, a nie najniższej ceny z ostatnich 30 dni.

W komunikacie prasowym wskazano szereg propozycji rozwiązania problemów, które mogą pojawić się w ramach realizowania obowiązku przejrzystego informowania konsumentów o obniżkach. Problemy te mogą na przykład dotyczyć sytuacji, w której przedsiębiorca obniża cenę częściej niż raz na 30 dni. Wówczas, zdaniem Urzędu, można dodatkowo poinformować konsumenta o poprzednich cenach, co nie powinno jednocześnie wprowadzać konsumenta w błąd i odwracać jego uwagi od podanej najniższej ceny towaru w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.

(Przykładowa komunikacja: 40 zł zamiast 60 zł (najniższa cena w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki). Nasza regularna cena, poza okresami promocyjnymi, w ciągu ostatnich X dni wynosiła 80 zł).

W komunikacie wyjaśniona została ponadto kwestia komunikowania zniżek wynikających m.in. z programów lojalnościowych czy też popularnych kodów rabatowych.

Wszystkie praktyczne rozwiązania zaproponowane przez Prezesa UOKiK mają na celu zapewnienie przejrzystości cen, a co za tym idzie ułatwienie konsumentom podejmowania decyzji zakupowych. Objaśnienia te ponadto stanowią pomoc dla przedsiębiorców, którzy muszą odnaleźć się w nowej rzeczywistości prawnej.